Uznany ogier holsztyński Coriano's Ass (Coriano x Landgraf I), fot. Oliwia Chmielewska Wiosna coraz bliżej, naturalnie więc większość hodowców staje przed wyborem ogiera dla swoich klaczy, co często łączy się z decyzją dotycząca metody krycia. Na rynku dostępne są zarówno reproduktory kryjące naturalnie, jak również nasienie świeże, schłodzone lub mrożone wysyłane z terenu Polski, ale także spoza granic naszego kraju. Różnice między poszczególnymi metodami uzyskiwania potomstwa, mimo rosnącej popularności sztucznego unasienniania zwierząt wciąż jeszcze budzą wątpliwości wśród właścicieli koni, postaram się więc wyjaśnić krótko na czym one polegają. Krycie naturalne Jest to jedyna dopuszczona metoda rozrodu w hodowli koni pełnej krwi angielskiej, szczególnie często wykorzystywana także przez hodowców koni zimnokrwistych oraz ras, w których ogiery nie są na dużą skalę wykorzystywane w sporcie, dzięki czemu mogą być każdego dnia w sezonie dostępne. Krycie naturalne nie wymaga specjalnego sprzętu czy nadzwyczajnych warunków architektonicznych, dzięki czemu koszty z nim związane obejmują zazwyczaj jedynie cenę nasienia oraz ewentualny pobyt klaczy u właściciela ogiera. Zwyczajowo krycie odbywa się w odstępach 48-godzinnych do momentu, aż klacz skończy wykazywać objawy zewnętrzne rui i przestanie przyjmować ogiera. Coraz częściej jednak hodowcy, w trosce o zdrowie klaczy i ogiera, decydują się na przeprowadzanie kontrolnych badań USG klaczy, które pozwalają ograniczyć ilość skoków. Skuteczność tej metody jest wysoka, jeżeli zarówno ogier jak i klacz posiadają zdrowy układ rozrodczy. Ryzyko polega na możliwości wystąpienia urazów mechanicznych związanych np. z pogryzieniami ze strony ogiera, czy kopnięciem ze strony klaczy. Dodatkowo, istnieje duże prawdopodobieństwo szerzenia się chorób przenoszonych przez kontakt bezpośredni zwierząt czy drogą kropelkową. Inseminacja świeżym nasieniem Wykorzystuje się ją przede wszystkim w celu zmniejszenia ryzyka przenoszenia chorób zakaźnych pomiędzy końmi, a także wystąpienia urazów mechanicznych. Przed pobraniem nasienia wykonuje się badanie ultrasonograficzne układu rozrodczego klaczy, aby zminimalizować ilość koniecznych zabiegów inseminacji. Kiedy badający klacz lekarz weterynarii stwierdzi, że zbliża się moment owulacji, od ogiera pobierane jest nasienie, które następnie deponowane jest przez lekarza w macicy klaczy. W kolejnych dniach ponownie bada się klacz (zwykle co 24h), aż do potwierdzenia wystąpienia u niej owulacji, decydując się w razie potrzeby na kolejne pobrania nasienia i ponowne zabiegi inseminacji. Oprócz ceny krycia, przy wyborze tej metody, pod uwagę należy wziąć dodatkowo koszt pobytu klaczy w miejscu przebywania ogiera oraz obsługi weterynaryjnej. Inseminacja nasieniem schłodzonym Jest to obecnie chyba najbardziej popularna metoda wykorzystywana w rozrodzie koni, ze względu na wygodę jej stosowania, a także wysoką skuteczność. Przygotowanie do wykonania zabiegu obejmuje badanie klaczy w stajni, gdzie zwykle przebywa ewentualnie w klinice, do której została przewieziona na czas zabiegu lub stajni, w której stacjonuje wybrany ogier. Po określeniu przewidywanego czasu wystąpienia owulacji, od ogiera pobierane jest nasienie, które następnie poddaje się odpowiedniej obróbce umożliwiającej jego transport i przechowywanie w temperaturze nawet do 72h (zależnie od żywotności konkretnego nasienia). Przed inseminacją, nasienie doprowadza się do temperatury ciała, i deponuje w macicy klaczy. W kolejnych dniach, ponawiane jest badanie ultrasonograficzne, do momentu stwierdzenia owulacji. W razie konieczności (zbyt późnego wystąpienia owulacji), nasienie zamawia się ponownie jeszcze w tym samym cyklu rujowym i powtarza zabieg. Przy wyborze inseminacji nasieniem schłodzonym do kosztów nasienia należy doliczyć koszt jego pobrania, transportu oraz obsługi weterynaryjnej. Nasienie ogiera pod mikroskopem Inseminacja mrożonym nasieniem Metoda krycia nasieniem mrożonym jest najbardziej pracochłonna, ze względu na krótką żywotność tego rodzaju nasienia, warunkującą konieczność przeprowadzania badania USG klaczy w czasie okołoowulacyjnym co 6 godzin, zarówno w dzień, jak i w nocy. Z tego powodu wykonuje się ją zwykle w warunkach klinicznych, ewentualnie jest to możliwe także, gdy lekarz weterynarii mieszka w pobliżu stajni, w której przebywa klacz. W odróżnieniu od wcześniej opisanych metod, w tym wypadku zabieg inseminacji wykonuje się dopiero po stwierdzeniu owulacji, aby zminimalizować ilość wykorzystywanego nasienia. W tym wypadku możliwe jest używanie nasienia reproduktorów stacjonujących nawet na innym kontynencie, czy tych, które już nie żyją. Niestety nie każdy ogier wytwarza nasienie, które po rozmrożeniu zachowuje żywotność, co jest czynnikiem ograniczającym. Ze względu na czaso- i pracochłonność krycia nasieniem mrożonym, koszty obsługi weterynaryjnej są najwyższe spośród omówionych metod, dodatkowo często hodowca musi płacić za każdą wykorzystaną porcję nasienia bez względu na wynik krycia. Pamiętajmy, że wybierając ogiera dla swojej klaczy, musimy wziąć pod uwagę nie tylko jego cechy, ale także metodę krycia, tak aby przygotować się na przedsięwzięcie koniecznych kroków do sprawnego jego przeprowadzenia. Zależnie od dostępnego rodzaju nasienia, musimy skontaktować się z właścicielem reproduktora, ewentualnie lekarzem weterynarii pracującym w terenie, gdzie stoi klacz lub kliniką, do której chcemy ją przetransportować na czas potrzebny do wykonania wszystkich niezbędnych zabiegów Autorką artykułu jest Aleksandra Falkowska, absolwentka Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, która swoje doświadczenie zdobywała w Niemczech w Gestuet Lewitz i w Tierklinik prowadzi własny gabinet weterynaryjny - Kopytko Vet
Pobieranie nasienia od psa jest istotnym procesem w kontekście hodowli i reprodukcji zwierząt. Właściwa technika jest kluczowa, aby zapewnić zarówno bezpieczeństwo, jak i skuteczność tego procederu. W niniejszym artykule omówimy, jak bezpiecznie i skutecznie pobierać nasienie od psa, z naciskiem na aspekty techniczne. 1. Jeszcze kilka lat temu z zazdrością patrzyliśmy na naszych zachodnich sąsiadów kryjących najlepszymi ogierami, ogierami, które jednocześnie miały bardzo udane kariery sportowe. Nikogo już nie dziwi źrebię, które urodziło się, dzięki unasiennieniu klaczy bez bezpośredniego kontaktu z ogierem. Każdy taki ogier może oddać nasienie do przechowania w formie świeżej, mrożonej czy schłodzonej w dowolnym czasie dla niego odpowiednim. W ubiegłym roku Polski Związek Hodowców Koni opublikował listę ogierów lub nasienia z zagranicy zatwierdzonych do doskonalenia koni rasy małopolskiej, wielkopolskiej i rasy polski koń szlachetnej półkrwi. Lista ta zawiera niemal 400 ogierów! Jeśli nie wiesz jak znaleźć odpowiedniego ogiera lub nasienie dla swojej klaczy możemy Ci w tym pomóc. Zapraszamy do naszej internetowej bazy ogierów – w której jest zawarta lista punktów inseminacyjnych. Polecamy również posilić się bazą danych Polskiego Związku Hodowców Koni dostępna w wersji elektronicznej pod adresem Inseminacja klaczy Historia inseminacji Inseminacja została odkryta na początku XX wieku. Pierwszymi zwierzętami gospodarskimi, które zaczęto rozmnażać w ten sposób były krowy. W Polsce inseminowanie zwierząt rozpoczęło się w latach 50-tych. Pierwsze źrebię z inseminacji urodziło się w 1969 roku. Niestety jednak później zaczęto odchodzić o tej metody zaźrebienia klaczy, by znów po latach wrócić do niej na szerszą skalę. Niemcy od lat skutecznie wykorzystują swoje ogiery w sporcie i hodowli jednocześnie. Czym jest inseminacja? Inseminacja, czyli tak zwane krycie sztuczne to nic innego jak unasiennianie klaczy nasieniem mrożony lub świeżym pobranym wcześniej od ogiera. Metoda ta polega na kontrolowanym rozrodzie polegającym na bezpośrednim wstrzyknięciu dawki nasienia do szyjki macicy klaczy. W tym przypadku klacz nie ma w ogóle styczności z ogierem. Sztuczne unasiennianie ma wiele zalet, do których należą między innymi: możliwość uzyskania większej liczby potomstwa, możliwość wykorzystania ogiera nawet jeśli już padł, uniknięcie chorób przenoszonych drogą płciową oraz uniknięcie możliwych zranień powstałych w wyniku krycia naturalnego, możliwość pokrycia klaczy ogierem, który na co dzień stacjonuje wiele kilometrów a nawet tysięcy kilometrów dalej. Ogier kryjąc naturalnie może pokryć w ciągu roku ok. 80-90 klaczy. Inseminacja pozwala na pokrycie 300-400 klaczy w ciągu roku. Proces inseminacji to złożony proces zaczynający się od ogiera i jego roli. Pierwszym krokiem jest uzyskanie nasienia od ogiera. Pobieranie nasienia odbywa się zazwyczaj przy pomocy fantomu, który „wydziela hormony” klaczy, dzięki czemu ogier czuje pociąg seksualny. Nasienie pobierane jest do odpowiednich pojemników do przechowywania nasienia w zależności od jego przydatności, czy ma być to nasienie świeże, mrożone czy chłodzone. Następnie nasienie jest badane, gdzie stwierdza się żywotność plemników oraz określa ich liczbę w porcji. Kolejnym etapem jest rozrzedzanie nasienia. Następnie nasienie zostaje rozdzielone, przechowywane oraz rozprowadzane do punktów inseminacyjnych. Tam też odbywa się już ostatni etap inseminacji, czyli unasiennianie samic. Odbywa się ono zazwyczaj przy użyciu specjalne pipety, którą nasienie wprowadzane jest do pochwy klaczy. Kto wykonuje inseminacje? Inseminację powinien przeprowadzać weterynarz najlepiej, aby był to specjalista od koni i ich rozrodu. Ma on niezbędną i rzetelną wiedzę, co do mechanizmów, jakie zachodzą i powinny zachodzić podczas całego procesu pobierania nasienia od ogiera oraz inseminowania klaczy. Polski Związek Hodowców Koni organizuje kursy, szkolenia w zakresie inseminacji klaczy, są to jednak kursy, które dają uprawnienia do inseminacji klaczy z własnego stada zootechnikom, hodowcom. Badanie klaczy przed inseminacją Przed inseminacją warto jest zrobić badanie klaczy na owulacje, które pozwala na określenie optymalnego terminu pokrycia. Pozwala to na zminimalizowanie ilości nasienia wykorzystywanego do pokrycia klaczy. Kolejną korzyścią badania jest również zmniejszenie ryzyka kontaminacji macicy, czyli zanieczyszczenia macicy podczas krycia, dzięki czemu zwiększone są szanse na skuteczne zaźrebienie. Maleje również ryzyko wczesnej resorpcji zarodka. Resorpcja jest to rozłożenie i wchłonięcie embrionu wewnątrz macicy. Niestety szacuje się, że do resorpcji dochodzi w nawet do 25% wszystkich zapłodnień klaczy. Udane pokrycie klaczy nie daje nam niestety gwarancji na doczekanie się upragnionego źrebięcia. Nasienie świeże, chłodzone czy mrożone? Nasienie ogiera można pobrać i przechowywać na trzy różne sposoby, dzięki czemu nasienie może być udostępnione, jako świeże, chłodzone lub mrożone. Nasienie świeże wykorzystywane jest w stajniach gdzie, istnieje możliwość pokrycia klaczy na miejscu (nie trzeba transportować nasienia). Nasienie chłodzone natomiast stosowane jest często w przypadku, kiedy klacz nie stacjonuje w miejscu gdzie znajduje się ogier biorca, w związku, z czym trzeba nasienie transportować na niedużą odległość. Nasienie chłodzone powinno być wykorzystane w przeciągu 48 godzin, jednak ocenia się, że przetrwać może do 72 godzin w temperaturze 4 stopni C. Nasienie mrożone używane jest w przypadkach takich jak: planowane pokrycia w terminie późniejszym niż 48 godzin, przechowywanie nasienia cennego ogiera na zapas, kiedy dostawa nasienia może wynieść więcej niż 48 godzin. Pojemnik do przechowywania nasienia chłodzonego Fot. Kiedy należy inseminować klacz? Cykl płciowy to czas pomiędzy owulacjami. U klaczy zazwyczaj trwa między 19 a 22 dni. Ruja u klaczy w okresie rozrodczym trwa zazwyczaj 5 dni. Jednak w okresie wczesnej wiosny może wydłużyć się do 8-10 dni. Dzieje się tak za sprawą światła, który jest silnym bodźcem. Padając na siatkówkę oka pobudza ją do wysyłania bodźców nerwowych do pnia mózgu do szyszynki i podwzgórza. Wówczas podwzgórze zaczyna produkować czynnik, stymulujący do produkcji hormonów. Sam cykl rujowy przebiega następująco pierwsze dwa dni występuje ruja, po rui pomiędzy 3 a 14 dniem następuje wzrost poziomu progesteronu oraz wzrost ciałka żółtego. Pomiędzy 16 a 20 dniem następuje wzrost pęcherzyka, po tym okresie zazwyczaj w 21 dniu następuje owulacja, czyli czas pełnej gotowości do zaźrebienia. Klacze ulegają sezonowym wahaniom, co do aktywności rozrodczej. Można to przedstawić za pomocą wykresu. Zdarza się, że trudno określić, kiedy klacz ma ruje, ponieważ przechodzi ją bez symptomów wewnętrznych i zewnętrznych. Wówczas podejmuje się wywołanie rui w sposób farmakologiczny. Jest to sposób całkowicie bezpieczny dla klaczy. Źródło: „Koń zdrowy jak…” Bożena Urbaniak-Czajka Technika pobierania nasienia Dojrzały ogier oddając jedną porcję ejakulatu, która zazwyczaj mieści się w przedziale od 50 do 100 ml, może pokryć w teorii nawet 20-30 klaczy. Nasienie ogiera zazwyczaj ma mlecznobiała barwę, kolor ten jednak może się różnic od mlecznoszarego do brudnoszarego. Obecne techniki pobierania nasienia znacząco różnią się od metod używanych niegdyś. Jedną z pierwszych metod było pobieranie nasienia z pochwy klaczy bezpośrednio po stosunku. Najbardziej popularną metodą pobierania nasienia jest pobieranie go z tak zwanej sztucznej pochwy, która na przestrzeni lat była modyfikowana, dzięki czemu powstało kilka modeli używanych w różnych krajach. Odbywa się to w następujący sposób: ogier doprowadzany jest przez ludzi do klaczy będącej w rui, w momencie skoku osoba pobierająca nasienie podstawia sztuczną pochwę i pomaga ogierowi. Bardzo ważne jest odpowiednie złapanie prącia ogiera, ponieważ jeśli pobierający dotknie okolicy żołędzi ogier zazwyczaj zaczyna się wycofywać. Najbezpieczniejszą jednak metodą pobierania nasienia jest użycie fantomu. Fantom budową przypomina klacz. Najbardziej zaawansowany technicznie fantom posiada regulacje temperatury i ciśnienia wewnątrz pochwy oraz regulację wysokości. Źródło: „Koń zdrowy jak…” Bożena Urbaniak-Czajka A jak rozwija się płód i przebiega ciąża u klaczy przeczytaszpobieranie nasienia od koni
